Czy ofiara może zmienić się w sprawcę? Dexter inaczej.

 Autor: ALEKSANDRA ŁUCZAK

Postać Dexter’a Morgan’a z serialu Dexter — profil seryjnego mordercy w kontekście teorii osobowości

Dexter Morgan to tytułowy bohater serialu ,,Dexter’’, który został stworzony na bazie książek ‘ Lindsay’a. Dexter pracuje jako technik policyjny w Miami. Jego zadaniem jest analiza krwi. W pracy koledzy go lubią, ma wielu współpracowników, z którymi spędza czas także poza nią. Wolne chwile poświęca na spotkania ze swoją dziewczyną — Ritą, w stosunku do której jest bardzo troskliwy i czuły. Ma również dobre kontakty z jej dziećmi, z poprzedniego związku. Jedyną rodziną Dextera jest Debra, jego przybrana siostra, która uważa go za wyjątkowo dobrego człowieka i często mu to okazuje. Dexter wydaje się być wzorowym obywatelem — jest lubiany, pracuje, płaci rachunki, nie ma konfliktów z prawem. Jednak to tylko pozory. Co zatem sprawia, że Dexter nie jest typowym mieszkańcem Miami? To nieuchwytny seryjny morderca, nazywający pieszczotliwie swoją potrzebę zabijania ,, mrocznym pasażerem’’.

Dexter jako mały chłopiec został zaadoptowany przez Doris i Harry’ego Morgan’ów. Przybrany ojciec był policjantem. Znalazł trzyletniego Dexter’a podczas interwencji policyjnej. Chłopiec wraz ze swoim biologicznym bratem, siedział w kontenerze, pełnym krwi matki, obok jej poćwiartowanego ciała. Kobieta została zabita, ponieważ była policyjnym informatorem. Harry Morgan postanowił przygarnąć chłopca. Przez większość swojego życia, Dexter nie pamiętał zdarzeń z kontenera. Być może były one zbyt traumatyczne i jego świadomość je wyparła, albo zadziałały u niego mechanizmy amnezji wczesnodziecięcej. Od chwili, gdy Dexter dołączył do rodziny Morgan’ów, miał zapewniony spokojny byt. Szczególnie dobrze dogadywał się z przybranym ojcem. Któregoś dnia Harry zauważył, że chłopiec zabija zwierzęta z sąsiedztwa i zakopuje je, w utworzonym przez siebie cmentarzu. Ojciec bez zastanowienia przeprowadził z nim rozmowę, na temat jego niecodziennych pragnień. Harry dostrzegł mroczne wnętrze przybranego syna, wiedział że kiedyś zabijanie zwierząt mu nie wystarczy. Wiedział także, że Dexter nie jest zdolny do odczuwania ludzkich emocji. Nie chciał, by czekała go śmierć na krześle elektrycznym, więc postanowił go szkolić. Ze względu na swój zawód, wiedział na co policja zwraca uwagę podczas poszukiwania mordercy. Uczył syna pozostawania niewykrywalnym oraz zachowań przystosowawczych — od udawania uczuć do atakowania ofiary. Zasady ojca Dexter nazywał ,,Kodeksem Harry’ego’’. Harry nie chciał, żeby syn zabijał dobrych ludzi, więc w późniejszym czasie Dexter mordował tylko przestępców, którzy z różnych powodów umknęli wymiarowi sprawiedliwości. Do pierwszego morderstwa, nastoletniego wówczas Dextera, doszło podczas pobytu Harry’ego w szpitalu. Pielęgniarka zajmująca się Harrym, podawała mu za dużą dawkę lekarstw, co znacznie osłabiało pacjenta. Przybrany ojciec poprosił Dextera, żeby sprawił, aby już nikogo nie skrzywdziła. Tak też uczynił. 

Dexter cechuje się osobowością dyssocjalną, czyli najprościej mówiąc jest psychopatą. Według Roberta D. Hare (2006, s. 7) ,,psychopatia to zaburzenie osobowości cechujące się pewnym zespołem zachowań i domniemanych cech charakteru, w większości uznawanych przez społeczeństwo za niepożądane’’. Hare (2006, s. 9) dodaje, że: 

Psychopaci to społeczni drapieżnicy, którzy oczarowują, manipulują i bezwzględnie torują sobie drogę przez życie, pozostawiając za sobą złamane serca, zdruzgotane nadzieje i puste portfele. Całkowicie pozbawieni sumienia i wrażliwości na potrzeby innych, egoistycznie zdobywają to, czego pragną, i postępują tak, jak zechcą, łamiąc przyjęte w społeczeństwie zasady bez cienia żalu i poczucia winy. 

Taka definicja tworzy wyobrażenie, że psychopata nie będzie posiadał bliższych relacji z ludźmi, ponieważ nie ma uczuć. Postać Dexter’a udowadnia, że psychopaci mogą być zaangażowani w związki z innymi. Harry nauczył syna udawać uczucia. Przez wiele lat Dexter doskonalił się w tej sztuce, więc, jako już dorosły mężczyzna, potrafi stworzyć złudzenie, że posiada odczucia. Dobrą próbką jego zdolności jest relacja z siostrą. Dexter powiedział, że gdyby miał uczucia, to z pewnością żywiłby je do Debry (Howard, 2011). Dla zewnętrznego obserwatora ich więź wygląda na prawdziwą. Dexter jak każdy przeciętny brat denerwuje się niektórymi zachowaniami Debry, nie dostrzega zmiany jej fryzury oraz nie chce słuchać o jej życiu erotycznym. Jest dla niej ogromnym wsparciem: udziela jej porad, pomaga w pracy, cieszy się z sukcesów (Howard, 2011). Przez krótki czas Dexter tworzył relację ze swoim biologicznym bratem — Brian’em. Mężczyźni przez większość życia nie utrzymywali kontaktu. Po zdarzeniu w kontenerze Dexter trafił do rodziny Morgan’ów, zaś Brian do zamkniętego zakładu. Technik policyjny nie pamiętał, że ma brata, więc go nie szukał, to Brian go odnalazł. Okazało się, że dramatyczna scena śmierci matki odcisnęła swoje piętno także na Brian’ie. On również był seryjnym mordercą. Główny bohater serialu nie nacieszył się towarzystwem brata zbyt długo. Brian porwał Debrę i chciał ją zabić. Dexter był zmuszony zabić biologicznego brata — to pokazało, że mimo braku uczuć jako takich, Dexter był przywiązany do przybranej siostry. Bohater serialu był w kilku związkach partnerskich, jednak na łamach serialu pokazane są tylko dwa z nich: z Ritą oraz z Lilą. 

Czy seryjny morderca może nawiązać relację ze swoimi ofiarami? Oczywiście, że tak. Jednak nie są to zwyczajne stosunki, chociaż cechują się pewną dozą intymności. Więź między mordercą a ofiarą jest zarówno fizyczna, jak i psychiczna. Przejawia się ona takimi działaniami Dexter’a jak: wiązanie ofiar czy zmuszanie ich, by spoglądały na swojego oprawcę oraz na zdjęcia swoich własnych ofiar. Seryjny morderca odbiera im życie za pomocą cięcia nożem lub innym ostrym narzędziem, co można rozumieć jako penetrację falliczną (Howard, 2011).

W związkach oraz w seksualności Dexter’a dostrzegam wiele koncepcji, wywodzących się z psychoanalizy Zygmunta Freud’a. Ukazany jest motyw kompleksu Edypa, który oznacza nieświadome pożądanie biologicznej matki (Campbell, Hall, Lindzey, 2004). Manifestacja jego fiksacji na matce ujawnia się poprzez wybór Rity na partnerkę, która z wyglądu bardzo przypomina matkę bohatera — Laurę. Obydwie są blondynkami o podobnym uczesaniu, mają podobne rysy twarzy oraz figurę. Były matkami dwójki dzieci, a ich partnerzy borykali się z uzależnieniem od narkotyków. Każda z nich doświadczyła przemocy: Rita była bita i gwałcona przez męża, a Laura została poćwiartowana w kontenerze. Uważam, że w Freud’owskiej koncepcji dużą rolę odgrywa seksualność człowieka. Dexter twierdzi, że wybrał Ritę, ponieważ była tak samo ,,uszkodzona’’ jak on (Howard, 2011). Owo uszkodzenie odnosi się właśnie do życia erotycznego. Rita, jako ofiara przemocy domowej — w tym także gwałtu, nie była gotowa na podjęcie aktu seksualnego z Dexter’em. Technik policyjny nie miał z tym problemu, ponieważ sam nie był zainteresowany uniesieniami miłosnymi. Twierdził, że nie rozumie seksu, uważa również akt seksualny jako obdarty z godności (Howard, 2011). Brak seksualnego pożądania u Morgan’a odnosi się do pojęcia sublimacji. W tym przypadku sublimację można rozumieć jako zastąpienie danego wzorca zachowania innym, który jest pozornie nieseksualny i zarazem użyteczny społecznie (Campbell i in. 2004). Wzorcem, który się zastępuje jest akt seksualny. Bohater zamienił pożądanie na mordowanie przestępców, których policji nie udało się złapać. 

Dexter niewątpliwie poddaje się swoim popędom. Popęd, to wewnętrzna reprezentacja źródła pobudzenia (Campbell i in. 2004). Jednak jego popędy zostały ograniczone przez Harry’ego, do zabijania złych ludzi. Warto rozpatrzyć je w kontekście Eros i Tanatos — które w koncepcji Freud’a oznaczają popęd życia i śmierci (Campbell i in. 2004). Zadaniem popędu życia jest dążenie do przetrwania. U Dexter’a ujawnia się przez stosowanie się do kodeksu Harry’ego. Morderca wiele robi, aby nie zostać złapanym przez policję. Chce być wolnym człowiekiem, stąd jego obsesyjne wręcz zacieranie śladów swoich morderstw. Natomiast popęd śmierci widoczny jest w tym, że mimo świadomości konsekwencji, płynących ze swojego ,,hobby’’, Dexter dalej je kontynuuje. Dąży do destrukcji, w sposób świadomy — destrukcji swoich ofiar, oraz w sposób nieświadomy — siebie. Z jednej strony Morgan pragnie przetrwać, zaś z drugiej podejmuje ogromne ryzyko, które zagraża jego bytowi. To ukazuje dualizm tej postaci. 

Reasumując, traumatyczne wydarzenia z dzieciństwa sprawiły, że Dexter jest postacią owładniętą obsesją na punkcie krwi. Ujawnia się u niego wiele koncepcji z zakresu teorii osobowości takich jak: osobowość dyssocjalna, kompleks Edypa, popędy czy sublimacja. Każda z uwypuklonych koncepcji wyjaśnia dlaczego stał się seryjnym mordercą.